Litomyšl, kostel Povýšení svatého Kříže

Kościół Podwyższenia Krzyża świętego, Litomyšl

Regularne msze św. (aktualizowane 30. 1. 2015, iBohosluzby.cz):

Nied. 7:30, 10:15. 17:45, przez cały rok, co tydzień
Pn., Wt., Śr., Czw., Pt. 7:30, 17:45, przez cały rok, co tydzień, kaplica parafialna św. Małgorzaty
Sob.
7:30 przez cały rok, co tydzień, kaplica parafialna św. Małgorzaty
15:30 przez cały rok, co tydzień, z porządkiem niedzielnym, litomyšlska kaplica szpitalna

Kościół Podwyższenia Krzyża św. stanowi niewątpliwie jedną z dominant miasta Litomyšl. Chyba nikt nie potrafi sobie wyobrazić panoramy miasta bez wieży kościoła parafialnego, która już od przeszło 600 lat spogląda na Litomyšl.


Krótka historia świątyni

Dzisiejszy kapitulny i parafialny kościół Podwyższenia Krzyża św. powstał jako kościół klasztoru augustianów, który w 1356 roku został założony przez ówczesnego biskupa litomyšlskiego, kanclerza Karola IV, Jana II ze Středy. Budowa kościoła i konwentu rozpoczęła się niedługo później i została zakończona w 1378 r.

Po zajęciu Litomyšla przez husytów i likwidacji klasztoru, do kościoła w 1428 r. przeniesiono plebanię z kościoła św. Klemensa w okręgu zamkowym i dotychczasowy kościół klasztorny stał się w ten sposób kościołem parafialnym. Zniszczony konwent upamiętniają dziś już tylko odkryte łuki korytarza krzyżowego na południowej stronie kościoła, kaplica gotycka św. Józefa z dekoracją freskową, unikatowa zakrystia z zachowanymi po dziś dzień gotyckimi malowidłami i prezbiterium kaplicy św. Małgorzaty, włączonej obecnie do budynku urzędu parafialnego.

Kościół był wielokrotnie trawiony przez pożary. Podczas pożaru w 1560 r. zerwane zostało oryginalne sklepienie, jednak dzięki Marii Manrique de Lary wykonano nowe, niższe sklepienie. Jej zasługą jest również powstanie zachodniej (głównej) kruchty kościoła z renesansowym portalem. Natomiast kruchta południowa (patrząc od budynku plebanii), została zbudowana przez rodzinę Kostków z Postupic już w 1525 r.

Duża część wyposażenia kościoła pochodzi z drugiej połowy XVIII wieku. Ołtarz główny został zbudowany w 1767 r., zdobienie rzeźbiarskie wykonali František Pacák i Jiří Pacák ml., obraz ołtarzowy Podwyższenia Krzyża św. namalował zaś Ignác Raab.

Barokowy budynek dekanatu (dziś kapituły) został zbudowany zgodnie z projektem litomyšlskiego architekta Jiříego Béby w latach 1758 – 1763 i do dziś przykuwa uwagę swoją niezwykłą koncepcją.

Pod koniec XIX wieku kościół został poddany kilkuetapowej regotyzacji, m.in. za sprawą architekta Františka Schmoranza, i w głównych cechach uzyskał swoją dzisiejsza postać (neogotycka jest także część dzisiejszego wyposażenia, np. ambona z 1900 r.). Projekty obejmujące radykalniejszą przebudowę nie zostały na szczęście zrealizowane i dzięki temu kościół Podwyższenia Krzyża św. pozostał ważnym oraz wartościowym zabytkiem, w którym pierwotne cenne elementy gotyckie mieszają się z barokiem, a także z niezbyt typowymi dla tego obszaru i budynków sakralnych cechami renesansowymi.

Znaczenie świątyni zostało potwierdzone, gdy w 1994 r., przy okazji 650 rocznicy powstania biskupstwa litomyšlskiego, założono tu kapitułę kolegialną. W maju 2000 roku, po niemal dwuletnich pracach, poświęcono także nowe, najwyższej klasy organy, które zaprojektowano w taki sposób, aby umożliwiały one interpretację muzyki wszystkich okresów i styli. Są one jednym z największych tego typu instrumentów we wschodnich Czechach.


Współczesność kościoła

Kościół służy jako świątynia parafialna, w której katolicy z Litomyšla gromadzą się na regularnych i nadzwyczajnych mszach świętych. Jest to zatem, już od czasów pohusyckich, serce życia tutejszej wspólnoty parafialnej. W kościele organizuje się również różnego rodzaju koncerty.

Odległość od obiektu

Stacja kolejowa

Przystanek autobusowy